Ten artykuł jest fragmentem mojej książki W Końcu Poniedziałek.
Dlaczego niektórzy ludzie kochają swoją pracę, podczas gdy inni czują się w niej wyczerpani, niedoceniani lub po prostu nieszczęśliwi? Odpowiedź często leży w tym, czy ich praca spełnia kluczowe cechy, które nadają jej sens i przynoszą satysfakcję.
Poznając 7 cech wspaniałej pracy, dowiesz się, jakie elementy sprawiają, że praca staje się prawdziwie angażująca, motywująca i pełna znaczenia – niezależnie od tego, czy dopiero zaczynasz swoją zawodową drogę, czy myślisz o zmianie.
Zrozumienie tych cech pomoże ci:
- Zidentyfikować, której cechy brakuje w twojej pracy, co może być przyczyną obniżonego samopoczucia.
- Ocenić, które oferty pracy lub jakie zmiany możesz wprowadzić, aby zwiększyć swoje zadowolenie i poczucie szczęścia w pracy.
Tworząc listę 7 cech pracy wspaniałej, opierałem się na dwóch teoriach i wielu badaniach. Jedną z nich jest teoria autodeterminacji, która wyjaśnia, co składa się na naszą motywację do życia, a w tym przypadku również do pracy. Drugą jest model charakterystyk pracy, stworzony przez J. Richarda Hackmana i Grega Oldhama, który tłumaczy, jak powstaje satysfakcja z pracy. Ponadto uwzględniłem kilkadziesiąt badań naukowych, do których linki zamieszczam przy omawianiu każdej z istotnych kwestii.
Na podstawie tych źródeł wyróżniłem 7 cech wspaniałej pracy. Czyli czynników, które wpływają na to, że praca jest przyjemna, satysfakcjonująca i pełna sensu. Na razie wypiszę je, a w dalszej części tego wpisu wyjaśnię ich zasadność, popierając argumentami i wynikami badań.
- Praca angażuje i dodaje energii – to, co robisz, pozwala wejść w stan całkowitego oddania się jakiejś czynności.
- Praca pomaga innym w istotnym dla nas obszarze – praca opiera się na pomaganiu innym w ważnych dla nas kwestiach.
- Praca, w której czujesz się kompetentny – praca daje poczucie, że to, co robimy, robimy dobrze.
- Praca pasuje do twojej wizji stylu życia – praca nie koliduje ze stylem życia, jaki chcesz prowadzić.
- Pracujesz z ludźmi, których lubisz – praca daje poczucie silnej więzi z innymi ludźmi, których lubisz.
- Praca bez poważnych wad – praca, która ma krótki czas dojazdu, rozsądne godziny pracy, sprawiedliwą płacę i bezpieczeństwo zatrudnienia.
- Praca zapewnia autonomię – praca daje poczucie, że masz kontrolę nad swoim dniem (co robisz, kiedy i z kim).
Teraz omówię, każdą z cech osobno.
1. PRACA ANGAŻUJE I DODAJE ENERGII
„Model charakterystyk pracy” (ang. job characteristic model) – wyjaśnia, że satysfakcja z pracy jest w dużej mierze determinowana przez to, jak angażująca jest sama praca.
Angażująca praca, często jest kojarzona ze wspominanym już wcześniej „stanem przepływu” (z ang. flow). Mihaly Csikszentmihalyi, autor książki Flow – stan przepływu, argumentował w swoich badaniach, że możliwość wejścia w stan przepływu jest kluczowa dla prawdziwie satysfakcjonujących doświadczeń.
Ten stan jest kluczem do czegoś, co można nazwać „zabawą dla dorosłych”.
Czy w trakcie życia wykonywałeś zadania, które w pełni cię angażowały, a po ich zakończeniu miałeś jeszcze więcej energii? To właśnie o takie zadania nam chodzi.
Badania Mihály’a pokazały, że im częściej uczestnicy doznawali przepływu w danym tygodniu, tym większe było ich zadowolenie z życia.
Z jeszcze innych badań przeprowadzonych przez Mihály’a wynika, że brak zaangażowania to nie tylko utrata zdolności do odczuwania radości, ale – co zaskakujące – także wzrost trudnych i nieprzyjemnych myśli. Nazywa się to entropią psychiczną. Tak o tym pisze:
Jeśli nie mamy nic do zrobienia, umysł zaczyna podążać przypadkowymi ścieżkami, zatrzymując się zwykle po to, by rozważać jakąś bolesną lub niepokojącą sprawę. Jeżeli nie wiemy, jak porządkować własne myśli, naszą uwagę przyciągnie to, co w danej chwili stanowi największy problem: umysł skoncentruje się na prawdziwym lub wyobrażonym cierpieniu, najnowszych pretensjach lub długotrwałych frustracjach. Entropia jest normalnym stanem świadomości – i nie jest to stan ani pożyteczny, ani przyjemny1.
Patrząc przez pryzmat badań Mihály’a, niskie zaangażowanie w pracy, czy wykonywanie jej po łebkach, bez entuzjazmu, prowadzi do smutniejszego życia. Dzień pracy spędzony na błahych zajęciach będzie zapewne denerwujący i męczący, nawet jeśli większość z tych błahostek wydaje się niewinna lub zabawna.
Skala problemu jest ogromna – jak wspominałem na początku książki, badanie fundacji Gallup pokazuje, że niespełna 9 na 10 osób w Europie nie czuje się zaangażowanych w swoją pracę!
Mihaly Csikszentmihalyi, badając stan flow, pytał uczestników, które czynności najbardziej przypominają doświadczanie tego wyjątkowego stanu. Badani uznali, że „wymyślanie lub odkrywanie czegoś nowego” są najbliżej związane ze stanem flow2. To może być wskazówka, gdzie szukać przepływu, albo podpowiedź, co może brakować w twojej pracy.
Warto jednak pamiętać, że dla każdego źródłem tego stanu może być coś zupełnie innego. Angażująca praca jest trochę jak gra komputerowa – zoptymalizowana pod kątem maksymalnego zaangażowania.
Dlatego celem powinno być uczynienie pracy czymś podobnym – wtedy trudno się od niej oderwać. Liczy się przede wszystkim to, co robisz dzień po dniu, godzina po godzinie.
2. PRACA, W KTÓREJ CZUJESZ SIĘ KOMPETENTNY
Wspomniana już teoria autodeterminacji uznaje osiągnięcia i bycie dobrym w tym, co robimy, za kluczowy element motywacji. Satysfakcja płynie z poczucia, że jesteśmy naprawdę dobrzy w tym, co robimy. Robiąc coś dobrze, zyskujemy poczucie, że odnosimy sukces w danej dziedzinie.
Jak opiszę później, warto projektować swój rozwój zawodowy w taki sposób, aby jak najlepiej wykorzystać swoje talenty i mocne strony. Dzięki temu nie tylko łatwiej będzie ci się rozwijać, ale także zwiększysz swoje szanse na osiągnięcie wybitnej kompetencji w tym, co robisz.
3. PRACA POMAGA INNYM W ISTOTNYM DLA NAS OBSZARZE
Gdy przyjrzymy się wspomnianemu już Modelowi Charakterystyk Pracy, zobaczymy, że jednym z pięciu kluczowych czynników jest znaczenie zadań (ang. task significance) – czyli stopień, w jakim wykonywana przez pracownika praca jest istotna dla innych ludzi.
Znaczenie to określa się poprzez pytanie: „Czy wyniki twojej pracy mogą w znaczący sposób wpłynąć na życie lub dobrostan innych ludzi?” – innymi słowy, chodzi o to, jaki wpływ na innych ma nasza praca, o czym wspominaliśmy już wcześniej przy omawianiu ankiety agencji YouGov. Z tej ankiety wynikało, że około 40% respondentów nie uważa, iż ich praca ma znaczący wpływ na świat, co pokazuje skalę problemu.
Mamy również inne badania potwierdzające, że spójność między tym, co robimy, a naszymi najważniejszymi wartościami, ma ogromne znaczenie dla poczucia sensu pracy. W podsumowaniu badania Personal Projects, Happiness, and Meaning czytamy:
Szczęście, które jest zwykle uważane za złoty standard dobrostanu, odnosi się do satysfakcji z życia, przyjemnych emocji i braku tych trudnych. Natomiast sens odnosi się do poczucia spójności, celu i rozwoju (z ang. connectedness, purpose, and growth).
Kolejne badanie przeprowadzone przez McGregora i Little’a w 1998 także pokazało, że poczucie celowości i znaczenia w osobistych projektach poszczególnych osób zależy od tego, jak spójne są one z ich wartościami.
Podsumowując, poczucie, że nasza praca wpływa pozytywnie na innych, jest kluczowe dla odczuwania satysfakcji i spełnienia zawodowego.
4. PRACA PASUJE DO TWOJEJ WIZJI STYLU ŻYCIA
Nie musisz czerpać wszystkich składników spełnionego życia z pracy. Możesz znaleźć pracę, która pozwoli ci płacić rachunki i odnieść sukces w projekcie pobocznym; lub znaleźć sens życia poprzez filantropię, lub wolontariat; lub zbudować świetne relacje poza pracą.
Ten czynnik jest więc przypomnieniem, że należy zastanowić się nad tym, w jaki sposób twoja kariera wpisuje się w resztę twojego życia.
Jeżeli zaś wizja stylu życia, bardzo odbiega od tego jak teraz wygląda twoja praca, to może pokazywać ci, dlaczego nie lubisz swojej pracy i co możesz z tym zrobić.
5. PRACUJESZ Z LUDŹMI, KTÓRYCH LUBISZ
Wspomniana już teoria autodeterminacji uznaje satysfakcjonujące relacje osobiste za kluczowy element motywacji do działania. Meta analiza z 2007 roku wykazała, że wsparcie społeczne silnie koreluje pozytywnie z zadowoleniem z pracy.
Wsparcie społeczne to stopień, w jakim praca zapewnia okazję do uzyskania pomocy i porady od innych osób oraz okazje do nawiązywania przyjaźni w pracy.
Co więcej, zły szef może zrujnować wymarzone stanowisko. Według badania agencji WiseRabbit z 2024 roku „Jak pracować, by nie żałować?”, okazuje się, że poczucie szacunku ze strony kierownictwa – troska o czas i potrzeby pracownika – jest najważniejszym elementem satysfakcjonującej pracy dla 66% badanych!
6. PRACA BEZ POWAŻNYCH WAD
Szósta cecha to praca bez poważnych wad. W tej kategorii zawarłem cztery niekorzystne warunki pracy (wady), które mogą zrujnować naszą satysfakcję zawodową. Oto one:
- Nierozsądne godziny pracy: Badanie na 28240 osobach w UK, potwierdza, że długie godziny są skorelowane z niższym zadowoleniem z pracy. Długie godziny pracy lub praca w nieludzkich porach po prostu ograniczają życie poza pracą, więc nic dziwnego, że mają negatywny wpływ na satysfakcję zawodową.
- Niepewność zatrudnienia: Brak pewności co do zatrudnienia, potencjalne zwolnienia grupowe czy zmiany w strukturze firmy zwiększa stres i obniża satysfakcję z pracy, co także potwierdzają badania.
- Długie dojazdy do pracy: Uznaje się, że dojazdy trwające powyżej godziny to maksymalny czas, po którym zaczyna spadać poziom zadowolenia z pracy.
- Niesprawiedliwa płaca: Zarabianie mniej niż rówieśnicy prowadzi do niezadowolenia, poczucia niesprawiedliwości i zwiększa chęć odejścia z pracy, co również potwierdzają badania.
Warto być świadomym tych czynników, ponieważ ich brak może być jednym z głównych powodów niezadowolenia z pracy.
7. PRACA DAJĄCA AUTONOMIĘ
Teraz gdy już znamy 6 cech wspaniałej pracy, możemy przejść do ostatniej: autonomia. Wspomniana już teoria autodeterminacji uznaje autonomię za jeden z trzech najważniejszych czynników wpływających na naszą motywację. Chciałbyś mieć pełną kontrolę nad swoim planem dnia? Autonomia, czyli możliwość decydowania o tym, z kim, nad czym i gdzie pracujemy, jest cennym i rzadkim zasobem w dzisiejszym świecie – niewiele osób może sobie na nią pozwolić. Jednak intuicyjnie jest ona dla nas bardzo wartościowa.
Autonomia także pozwala na uwolnienie naszej kreatywności do tworzenia czy wymyślania rzeczy. Edward Deci, twórca teorii samostanowienia, zauważył w swoich eksperymentach i obserwacjach, że wielkie dzieła powstają, gdy jednostki mają więcej wolności w tym, czym się zajmują, kiedy to robią i z kim. To znaczy, kiedy pozwolono im wykazać się większą przedsiębiorczością.
Jak pisze Taylor Pearson: „Wielka praca – taka, która tworzy bogactwo w naszym życiu i życiu innych, nie jest produktem obowiązku – jest produktem wolności (i pośpiechu)”. Oznacza to, że jeśli pomogę ci zdobyć większą autonomię, będziesz w stanie w większym stopniu przyczynić się do rozwoju świata. Skorzystają na tym wszyscy.
Choć mogłoby się wydawać, że tylko praca na własny rachunek daje pełną wolność, w rzeczywistości możesz pracować dla firmy, która oferuje dużą swobodę i inicjatywę, a jej kultura organizacyjna opiera się na zdecentralizowanym podejmowaniu decyzji.
W każdym razie, w dalszej części książki wyjaśnię, że osiągnięcie takiej autonomii jest możliwe, niezależnie od tego, czy chodzi o pracę na etacie, czy na własny rachunek. W obu przypadkach pokażę, jak to zrobić. Może to osiągnąć praktycznie każdy, kto tego pragnie.
– – –
Autonomia była ostatnią cechą wspaniałej pracy. Podsumujmy wszystkie:
- Praca angażuje i dodaje energii
- Praca, w której czujesz się kompetentny
- Praca pomaga innym w istotnym dla nas obszarze
- Praca pasuje do twojej wizji stylu życia
- Praca z ludźmi, których lubisz
- Praca bez poważnych wad
- Praca dająca autonomię
– – –
Jako że omówiliśmy już 7 cech wspaniałej pracy, prawdopodobnie masz już pierwsze hipotezy na temat przyczyn braku pełnej satysfakcji z tego co robisz.
ZASTANAWIASZ SIE JAK POKIEROWAC KARIERĄ W TWOIM INDYWIDUALNYM PRZYPADKU?
Jednak tak jak już wspominałem, aby uzyskać pełny obraz i wiedzieć, jak pokierować swoim rozwojem zawodowym, potrzebujesz zdiagnozować swoją sytuację jeszcze dokładniej.
Możemy to zrobić poprzez zwiększenie samoświadomości w 5 kręgach autorefleksji. Zgłębienie tych 5 kręgów autorefleksji pomoże ci zdecydować, czy wystarczy zmiana warunków pracy, stanowiska lub pracodawcy, czy może potrzebny jest większy zwrot, na przykład przebranżowienie lub rozpoczęcie własnego projektu.
Praca nad samoświadomością pozwoli ci postawić trafną diagnozę i określić, jakie zmiany są naprawdę potrzebne.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o 5 kręgach autorefleksji, możesz to zrobić tutaj.